Diplomalara dair gündemi yeniden ele alırken bazı noktaları netleştirmek gerekiyor: sahte diploma ile geçersiz bir belgenin farkı nedir? Birincisi, sahtecilik ve sahte evrak düzenleme gibi fiillerin varlığı; ikincisi ise herkesçe bilinen ama geçersiz sayılan diploma durumudur. Sahte diploma hazırlamak zaten suçken, geçerliliği olmayan diploma bir avantaj sağlar mı, buna bakmak gerekir. Örneğin bazı görevler için üniversite mezunu olmak şart değildir; belediye başkanı ya da milletvekili olmak için bile bu zorunluluk yoktur.
Gündemdeki isimlere gelecek olursak, bazıları kendilerini “X Üniversitesi” mezunu olarak tanıtmışlardır. Bunlar arasında Dilovası Belediye Başkanı Ramazan Ömeroğlu, Sefa Sirmen gibi isimler ve kamu görevlerinde bulunan diğerleri bulunmaktadır. Ancak bu durum, denkliği olmayan üniversite diploması ile bir avantaj elde edildiği anlamına gelmez; bu tür belgeler çoğu zaman resmi olarak tanınmaz ve kullanımı sınırlıdır.
İddialar, para karşılığı diploma satışı gibi unsur veya dolandırıcılık iddialarını içerse de, olayların temelinde sahte evrakla fiili bir kazanç elde edilip edilmediği yatar. Örneğin bazı bireyler sadece sertifika niteliğinde olan bu tür belgelerle kendilerini gösterme peşinde olmuş olabilirler; fakat bunlar gerçekten çalıştırılan veya iş kurmuş kişiler olarak değerlendirilemezler.
İKİ SAHTE DİPLOMA ÖRNEĞİ ile durumu somutlaştırmak da mümkündür. Nihat Ergün’ün yeğeninin eşi Hasan Başaran’ın, diplomasını dijital olarak değiştirdiği ve bu sayede kısa süreli askerlik gibi süreçleri atlatmaya çalıştığı iddia edilmiştir. Başaran daha sonra TÜBİTAK’a girerek farklı bir süreçte rol oynamıştır. Başka bir örnek olarak ise Emine Zeybek’in ailesinden gelen birinin sahte bir diploma ibraz ederek belediyeye hizmet başvurusunda bulunduğu ve ceza davasının sürdüğü bildirilmiştir.
Birileri sizi yönlendirmek ister; bazı haberler, “400 akademisyenin usulsüz kadroya yerleştiği” iddiası ile ön plana çıkmış olsa da bu sayı sonradan düzeltilmiş ve aslında olayın içeriği dikkatli biçimde ele alınmıştır. Soruşturma kapsamında bazı sahte belgeler tespit edilmiş olsa da bunların çoğu mesleki bir işte kullanıldığına dair net kanıt bulunmamaktadır. Net olan şu ki, bir takım iddialar siyasi zemin üzerinde şekillendirilmiş ve konu enerjiyle yoğrulmuştur.
İmamoğlu örneği özelinde ise durum farklıdır: diploması sahte değildir, fakat yatay geçiş ve bazı işlemler itibarıyla geçiş süreçlerinde usullerde sorunlar yaşanmıştır. Yatay geçişler için kuralların işletilmesiyle ilgili olarak, o dönemki süreçte bazı torpil ve ayrıcalıklar söz konusu olmuş; 28 kişi için belirlenen avantajlar istisnai olarak uygulanmıştır. Böylece teknik olarak diploma sahteciliğinden ziyade işlem usulleri tartışma konusu olmuştur.
Gündemin siyasi yönü ise şu: sahte diploma tartışması çoğu zaman siyasetin aletine dönüşmüş durumda. Şu sorular etrafında dönüyor: Bu olaylar kamu görevlerine yönelik bir engel mi yarattı, yoksa sadece bir tartışma malzemesi mi oldu? Bazı yorumcular, konunun yapay zeka ve eğitim kalitesi gibi daha geniş alanlara yönlendirilmesi gerektiğini savunuyor; mevcut yükseköğretimin kalitesinin sorgulanması gerektiğini, fakültelerin kapatılmasının veya yeniden yapılandırmanın gerekliliğini vurguluyorlar.
Gelecek odaklı öneriler arasında, diploma odaklı tartışmalar yerine beceri, bilgi ve yetenek odaklı bir eğitim sistemi kurulması gerektiği öne çıkıyor. Teknik ve meslek liselerine ağırlık verme, uzaktan eğitim olanaklarını artırma ve üniversite yapısını yeniden tasarlama fikri güçlü bir seçenek olarak tartışılıyor. Aynı zamanda, öğrencilerin yeteneklerini keşfedecek ve onları iş dünyasına hazırlayacak bir eğitim modeli üzerinde çalışılması gerektiği üzerinde duruluyor.
Sonuç olarak, diploma ve sertifikayla ilgili tartışmaların ötesine bakmak gerekiyor: bilgi ve beceri odaklı bir gelecek tasarımı, yapay zeka ile güçlendirilmiş bir eğitim sistemi ve daha kaliteli, ulaşılabilir öğrenim için radikal kararlar almak zorundayız. Siyasetin, medya söylemlerinin ve yanlış bilginin etkilerine karşı daha dikkatli ve tarafsız bir yaklaşım benimsenmelidir.
